Anonim Şirketler ile Limited Şirketlerin Kuruluşları;
Anonim şirket, 6102 Sayılı Kanun’un 329. maddesinde şu şekilde tanımlanmıştır; “Anonim Şirket, sermayesi belirli ve paylara bölünmüş olan, borçlarından dolayı yalnız malvarlığıyla sorumlu bulunan şirkettir.”
Anonim şirkette ortakların sorumlulukları, koymayı taahhüt ettikleri sermaye miktarına kadar bütün mal varlıkları ile sorumludurlar. Taahhüt edilen bütün sermaye miktarını ödemiş ortaların herhangi bir sorumlulukları olmayacaktır. Amme Alacakları Kanunu’ndan kaynaklanan borçlar için ise ortakların sorumlulukları yoktur.
Limited şirket ise 573. maddede “Bir veya daha çok gerçek ya da tüzel kişi tarafından bir ticaret unvanı altında kurulur; esas sermayesi belirli olup, bu sermaye esas sermaye paylarının toplamından oluşur.” şeklinde tanımlanmıştır.
Ortakların sorumlulukları şirkete koymayı taahhüt ettikleri sermaye borcu ile sınırlı olmakla birlikte Amme Alacakları Kanunu’ndan kaynaklanan alacaklar için şirket tarafından ödenmeyen ve tahsil imkanı bulunmayan amme alacaklarının tamamından kendi sermaye payları oranında, doğrudan doğruya sorumlu olacaklardır.
Kısaca farklarını ve benzer noktalarını incelemek gerekirse aşağıdaki hususlar dikkati çekecektir.
• Anonim Şirketlerde Asgari Sermaye Tutarı;
6102 Sayılı Kanun esas sermaye sistemi ile birlikte kayıtlı sermaye sistemini de kabul etmiştir. Eski Kanunda esas sözleşme ve kayıtlı sermaye sistemine ilişkin bir açılama bulunmazken, Türk Ticaret Kanunu’nun 332. maddesine göre tamamı şirket esas sözleşmesinde taahhüt edilmiş bulunan sermaye olarak tanımlanmıştır. Kayıtlı sermaye ise sermaye artırımında yönetim kuruluna tanınan yetki tavanını gösteren sermaye olarak tanımlanmıştır. Esas sözleşmelerin taşıması gereken asgari sermaye miktarları da aynı maddede esas sermaye sistemini kabul eden şirketler açısından 50.000.00 TL, Kayıtlı sermaye sistemini kabul eden ancak halka açık olmayan şirketlere göre ise 100.000.00 TL olması gerekmektedir. Kayıtlı sermaye sistemini kabul eden anonim şirketlerin kuruluşta ve sisteme ilk geçildiğinde bulundurması gereken zorunlu sermaye başlangıç sermayesidir. Sermaye Piyasası Kanunu’nun 12/f.1 maddesine ve Türk Ticaret Kanunu’nun 332/4. Maddesine göre Halka açık olmayan anonim şirketler ancak Gümrük ve Ticaret Bakanlığından izin almak kaydı ile kayıtlı sermaye sistemini seçebilecekken, halka açık anonim şirketler ise Sermaye Piyasası Kurulu’ndan izin almak kaydı ile kayıtlı sermaye sistemini seçilebilecektir.
Halka açık olmayan şirketlerde bunların yanında Türk Ticaret Kanunu’na göre sermayenin bir kısmının nakden taahhüt edilmesi halinde nakden taahhüt edilen payların itibari değerlerinin en az %25’inin tescilden önce, kalan %75’nin de şirket tescilini izleyen 24 ay içerisinde ödenmesi zorunludur. Yapılacak nakdi ödemeler de şirket adına özel bir hesap açtırılacak ve taahhüt edilen payların %25’lik veya belirlenen daha yüksek kısmı bu hesaba yatırılarak sicil müdürlüğüne hitaben hazırlanan banka mektubu ile tescil edilecektir. Ardından ticaret sicil müdürlüğünden bankaya yatırılan tutarın sadece şirkete ödenmesi konusunda bildirim yapılır. TTK 346. maddesine göre Anonim şirketlerin kuruluşta halka arz edilmeleri de mümkündür. Halka açık şirketlerde, şirketin tescilinden itibaren en geç iki ay içerisinde halka arz edileceği esas sözleşmede belirtilmiş ve ayrıca garanti edilmiş bulunan nakdi payların karşılıkları satıştan elde edilen gelirden ödenir. Eğer paylar satılamaz ise halka arz edilip de süresinde satılamayan pay bedellerinin tamamı; eğer süresinde halka arz edilemez ise satılamayan pay bedellerinin %25’i iki aylık süreyi izleyen 3 gün içerisinde ödenmelidir.
Anonim şirketlerde pay senedi çıkartılabilmektedir. Bu senetler kıymetli evrak hükmündedir. Oysa Limited şirketlerde kıymetli evrak niteliği taşımayan pay senetleri vardır. Bu nedenle Anonim şirketlerde pay senedi devri, kıymetli evrak niteliği taşıyan pay nama yazılı ise noter onayı olmaksızın ciro edilmesi suretiyle; hamiline yazılı olanlarda ise teslim ile olabilmektedir.
• Limited Şirkette Asgari Sermaye Tutarı;
Türk Ticaret Kanunu’nun 580. maddesine göre asgari sermaye 10.000,00TL olacaktır. Bu miktar Bakanlar Kurulu kararı ile 10 katına kadar arttırılabilecektir. Anonim şirketlerin tersine Limited şirketlerde sadece esas sermaye sistemi kabul edilebilir. Limited şirketlerde payların itibari değerleri ile ilgili olarak da 25,00TL alt sınır olarak belirlenmiştir ve bütün sermaye paylarının itibari değerlerinin aynı olması yönünde bir zorunluluk getirilmemiştir. Şirket esas sermayesinin bir kısmının nakden bir kısmının aynen ödenmesi mümkündür. Taşınmaz mülkiyeti ve diğer ayni hakların sermaye olarak konulması halinde bunların tapu siciline tescili zorunludur, bu durumlarda tesciller için yapılacak bildirimler, ticaret sicili tarafından ilgili sicile re’sen yapılır. Anonim şirketlerdeki gibi ortaklar taahhüt edilen hakların korunması için ihtiyati tedbir talep edebilirler. Anonim şirketler halka açılabildikleri halde limited şirketler halka açılamazlar.
Limited şirketlerde pay devri için yazılı bir sözleşme yapılmalı ve tarafların imzaları noter tarafından onaylanmalıdır. Bu nedenle de Limited şirketlerde hisse satışı vergilendirmeye tabidir.
• Anonim Şirketlerde Ortak Sayısı;
Türk Ticaret Kanunu’nun 338. maddesine göre; “Anonim şirketi kurulabilmesi için pay sahibi olan bir veya daha fazla kurucunun varlığı şarttır. 330’uncu madde hükmü saklıdır…” Görüleceği üzere önceki kanunda aranan en az beş kişi olması gerektiği şartı ortadan kalkmıştır. Bu durumda aynı maddenin ikinci fıkrasına göre tek pay sahibinin adı, yerleşim yeri ve vatandaşlığı tescil ve ilan ettirilir. Şirket, kuruluştan sonra da tek ortaklı olarak devam edebilecektir. Ancak şirket kuruluş esansında birden fazla kişi tarafından kurulmuş ancak sonradan ortak sayısı bire düşmüş ise durum yönetim kuruluna 7 gün içinde yazılı olarak bildirilecektir. Ardından yönetim kurulu bildirimi aldığı tarihten itibaren 7 gün içerisinde şirketin tek pay sahipli bir anonim şirketi olduğunu ve bu pay sahibinin adını, yerleşim yerini, vatandaşlığını tescil ve ilan ettirmek zorundadır. Aksi takdirde bildirim yapılmamasından doğan zarardan yönetim kurulu sorumlu olacaktır.
• Limited Şirketlerde Ortak Sayısı;
Türk Ticaret Kanunu’na göre limited şirketlerde önceki kanundaki gibi en az iki kişi gerektirmemekte, anonim şirketlerdeki gibi tek kişi, şirket kuruluşu ve devamı için yeterli olmaktadır. Bu düzenleme ile hem AB hukukuna paralel bir uygulama yapılmış hem de “perdeyi kaldırma kuramı”nın uygulanması kolaylaşmıştır. Anonim şirketteki düzenleme ile paralel olarak şirketin tek pay sahipli bir limited şirket olduğu, tek kurucunun adı, vatandaşlığı ve yerleşim yeri bildirilerek tescil ve ilan edilecektir. Şirketin birden fazla kişi tarafından kurulup sonra ortak sayısının bire düşmesi durumunda anonim şirketlerdeki prosedür izlenecektir. Ancak Limited şirketlerde Anonim şirketlerden farklı olarak ortak sayısına kısıtlama getirilmiştir. Buna göre en fazla 50 ortak olabilecektir.
• Anonim Şirketlerde Kuruluşta İzin Sorunu;
Anonim şirketlerin kuruluşunda kural olarak herhangi bir makamın iznine ihtiyaç yoktur. Ancak Türk Ticaret Kanunu’nu 333. maddesine göre Sanayi ve Ticaret Bakanlığı’nca yayımlanacak tebliğle, faaliyet alanları belirlenip ilan edilecek anonim şirketler Sanayi ve Ticaret Bakanlığı iznine bağlıdır. Ancak yapılan inceleme sadece kanundaki şartların sağlanıp sağlanmadığına ilişkin bir inceleme olacaktır. Bunun dışında takdiri bir ret sebebi bulunmamaktadır. 4884 Sayılı Kanun'un 2. maddesi ve Türk Ticaret Kanunu hükümlerine göre hazırlanan İç Ticaret 2003/3 sayılı Tebliğle belirlenen şirketler, 15 Kasım 2012 tarihinde resmi gazetede yayınlanan “Anonim ve limited şirketlerin sermayelerini yeni asgari tutarlara yükseltmelerine ve kuruluşu ve esas sözleşme değişikliği izne tabi anonim şirketlerin belirlenmesine ilişkin tebliğ” ile ufak bir takım değişikliklerle izne tabi şirketler olarak devam etmektedir.
• Limited Şirketlerde Kuruluşta İzin;
Anonim şirketlerden farklı olarak, kuruluşta istisnai düzenlemelere yer verilerek izne tabi kılınan şirketler belirtilmemiştir. Özel kanunlarda aksine düzenleme olmadığı sürece herhangi bir izne tabi değillerdir.
• Anonim Şirketlerde Sermaye Taahhütleri;
Kurucular, şirket kuruluşunda nakdi sermaye taahhüdünde bulunabilecekleri gibi ayni sermaye taahhüdünde de bulunabilirler. Pay sahiplerince sermaye olarak konulması taahhüt edilen hakların korunması için, kurucular tarafından, pay sahipleri aleyhine ihtiyati tedbir istenebilir. Ayni sermayelerin sicil müdürü tarafından kabul edilmesi için bunların taşınmaz ve fikri mülkiyet hakları olması durumunda tapuya şerh edilmeleri gerekmektedir. Yapılacak bu şerh işlemi üçüncü kişilerin iyi niyetini kaldırıcı etki doğuracaktır. Taşınır ayni sermaye taahhütleri ise güvenilir bir kişiye tevdi edilir. Bunların yanında taşınmazlar ve diğer ayni haklar tapu siciline tescil ettirilmelidirler. Tescil isteminden sonraki tescil işlemleri ticaret sicili müdürü tarafından re’sen yapılır. Bildirimi alan sicil kendiliğinden hareket edebiliyorsa tescil işlemlerini yapar, kendiliğinden hareket yetkisi yok ise şerh koyarak ilgilinin başvurusu ile harçlar alındıktan sonra hakları yeni malik adına tescil eder.
• Limited Şirketlerde Sermaye Taahhütleri;
Limited şirketlerde de hem nakdi hem ayni sermaye konulabilecektir. Ancak hizmet edimleri, kişisel emek, ticari itibar ve vadesi gelmemiş alacaklar sermaye olarak konulamayacaktır. Nakdi ödemelerin şekli ve zamanı bakımından anonim şirketlerle aynı düzenlemeye tabi olarak, nakden taahhüt edilen payların itibari değerlerinin en az %25’i tescilden önce, kalan %75’i de şirketin tescilini izleyen 24 ay içerisinde ödenecektir. Banka hesabı açılarak %25’lik kısmın buraya ödenmesi prosedürü de aynen anonim şirketlerdeki gibi işleyecektir.