İşsizlik maaşı, 1999 yılında yayımlanan İşsizlik Sigortası Kanunu ile iş hayatına girmiştir. İşsizlik ödeneği olarak da ifade edilen işsizlik maaşı, kendi isteği, yeteneği ve kusuru dışında işsiz kalan kişilerin (iş sözleşmesi sona erenlerin) çalışamadıkları süredeki gelir kayıplarının belirli bir ölçüde telafisi olarak tanımlanmaktadır.
İşsizlik sigortası primleri tüm sigortalılar, işveren ve devletçe ödenir. İşverenler, işsizlik sigortasına ilişkin yükümlülükleri sebebiyle çalışanların ücretlerinden herhangi bir kesinti yapamaz. İşsizlik maaşı nafaka borçları dışında haczedilemez ve başkasına devredilemez. Sigortalının kusuru sebebiyle yapılan fazla ödemeler yasal faiziyle geri alınır. Ölen sigortalı işsizlere ilişkin fazla ödemeler geri alınmaz.
İşsizlik Maaşı Alma Şartları
İşsizlik maaşına hak kazanabilmek için bazı şartların varlığı gerekir. Bu şartlar şunlardır;
-Kişi kendi kusuru, kastı, isteği olmaksızın işini kaybetmiş olmalıdır.
-Hizmet akdinin sona erdiği tarihten itibaren 30 gün içinde Türkiye İş Kurumuna şahsen başvuruda bulunulmalıdır. Başvuruda zamanında yapılmazsa gecikilen süre işsizlik ödeneğinden düşülecektir.
-Başvurucu çalışmaya istekli ve elverişli olmalıdır.
-Başvurucu başka bir kurumdan gelir elde ediyor olmamalıdır.
İşsizlik Maaşının Süresi Nedir?
İşsizlik maaşı ya da ödeneği sürekli değildir. Kanunda ödeneğin ne kadar süreyle ödeneceği belirtilmiştir. Buna göre hizmet akdinin sona ermesinden önceki son 120 gün içinde işsizlik sigortası primlerini ödeyerek çalışmış olan kişilerden son üç yıl içinde;
-600 gün sigortalı olarak çalışmış ve işsizlik sigortası primi ödemiş işsizler 180 gün,
-900 gün sigortalı olarak çalışmış ve işsizlik sigortası primi ödemiş işsizler 240 gün,
-1080 gün sigortalı olarak çalışmış ve işsizlik sigortası primi ödemiş işsizler 300 gün süre ile işsizlik maaşından yararlanır.
İstifa Eden İşçi İşsizlik Maaşı Alabilir Mi?
İşçilerin kendi istekleri dışındaki işsiz kalmaları ifadesine açıklık getirmek gerekir. Şöyle ki, işçinin iş sözleşmesine işverence haksız bir sebeple son verilmiş olabileceği gibi işçi de iş sözleşmesini haklı sebeple feshedebilir. Kanunda işçinin kendi isteği ile işsiz kalması ifadesi sadece işverenin haklı sebeple feshini değil, işçinin haklı sebeple feshini de kapsar. Bu durum işverenin hukuka aykırı davranarak işçiyi iş sözleşmesini haklı sebeple feshetmek zorunda bırakmasından kaynaklanır. Başka bir ifadeyle eğer işveren hukuka uygun davransaydı işçi iş sözleşmesini feshetmeyecek ve işsiz kalmayacaktı. Bu sebeple haklı sebeple iş sözleşmesinin fesheden işçi bu durumu ispat etmek şartıyla işsizlik ödeneği / maaşına hak kazanabilir.
Emekliler İşsizlik Maaşı Alabilir Mi?
Ülkemizdeki emekli istihdamı düşünüldüğünde bu sorunun cevabı önem arz etmektedir. Şöyle ki, bir kişinin işsizlik sigortasından faydalanabilmesi hem hizmet ya da iş sözleşmesine bağlı olarak çalışması hem de işsizlik sigortası primi ödemiş olmasına bağlıdır.
Emekliler iş veya hizmet sözleşmesiyle bir işverene bağlı olarak ve sosyal güvenlik destek primi ödeyerek çalıştıklarından işsizlik maaşı alamazlar. Başka bir ifadeyle emekliler işsizlik sigortası primi ödemediğinden işsizlik sigortası kapsamında işsizlik maaşına hak kazanamazlar. Bu duruma 4447 sayılı İşsizlik Sigortası Kanununun 52/1 maddesinde işsizlik ödeneği alırken aynı zamanda yaşlılık aylığı alanların ödenekleri kesilir ifadesiyle açıklık getirilmiştir.
Bu sebeplerle işsizlik maaşı alma şartları mevcut olsa da emekli bir kişi işsizlik ödeneğinden yararlanamaz.
Kalan İşsizlik Maaşı Tekrar Bağlanır Mı?
4447 sayılı İşsizlik Sigortası Kanununa göre, sigortalı işsizlik maaşından yararlanabileceği süreyi doldurmadan başka bir işe başlar ve işsizlik maaşına hak kazanmak için gerekli şartları sağlamadan tekrar işsiz kalırsa, önceki işi sebebiyle hak ettiği işsizlik maaşını süresi doluncaya kadar alabilir. Ancak kişi, yeni işinde kanunda belirtilen şartları sağlayarak işsiz kalmışsa sadece bu yeni duruma göre belirlenecek işsizlik maaşını alır. Başka bir ifadeyle eski işinde çalıştığı ve ödediği prim daha fazla bile olsa yeni işinde çalıştığı süre ve ödediği primle orantılı olarak işsizlik maaşı alır.