Adana’dan okurumuz soruyor:1964 doğumluyum. Bir ayağım aksıyor. % 45 özürlü raporum var. Halen bir özel firmada çalışıyorum. 1998 ilk kez sigorta girişim var ama uzun süre çalışmadım. Vergi indirim belgesi aldım, işverenime verdim geçen sene. Ne zaman emekli olurum? Erken emekli olma hakkım var mı?
Sayın okurum, sosyal güvenlik sistemimizde engelli kişilerin erken emekli olabilmesi hakkı düzenlenmiştir.
Engelli vatandaşlara sağlanan en önemli avantaj yaşa tabi olmadan emekli olabilmeleridir. Öte yandan engellilerin erken emeklilik koşulları işe başlama tarihlerine, yani ilk kez sigortalı oldukları tarihe göre değişmektedir. Engelli vatandaşlar nasıl erken emekli olur, hangi koşulları sağlamak gerekiyor; ayrıntılı olarak açıklayalım.
Engelliler Yaşa Tabi Olmaz
Sosyal güvenlik sistemimiz engelli olan vatandaşlara hem daha düşük prim ödeme gün sayısı ile hem de yaşa bağlı olmadan emekli olma hakkı getirmiştir. Bu düzenleme, engeli dolayısıyla toplumsal hayata katılmakta zorluk çeken engellinin çalışma hayatında özel olarak korunması ve pozitif ayrımcılığa tabi tutulması amacıyla getirilmiş bir düzenlemedir.
Buna göre engelli sigortalıların ne zaman emekli olacakları 05.08.1999 tarihi öncesinde işe giriş girmediklerine göre değişir. 05.08.1999 öncesinde işe giren bir sigortalı engel oranına bakılmaksızın 15 yıl sigortalılık süresi ve 3600 günü doldurduğu an yaşa bağlı olmadan emekli olur.
Bu tarih sonrasında çalışmaya başlayanların ise kademeli olarak erken emekli olabilmeleri mümkündür.
Altını çizelim bu ilk kez işe giriş, uzun vadeli sigorta kollarına tabi çalışmaya başlamayı ifade eder, çıraklık ve stajyerlik sigortası başlangıç sayılmaz.
Erken Emekli Olabileceksiniz
Gelelim soru soran okurumuzun ne zaman emekli olabileceğine.
Yüzde 45 özürlü olan bir sigortalı ilk kez 1998 yılında sigortalı olduysa 18 yıl sigortalılık süresi ve 4080 gün prim ödeme gün sayısı ile emekli olabilmektedir. Okurumuzun sigortalılık süresi 01.06.2016 tarihinde doluyor. Prim ödeme gün sayısı ise 3700 gün olmuş. Bu demektir ki, okurumuz bir yıl bir ay daha çalışıp işten ayrılabilecek. 01.06.2016 tarihinde de emeklilik dilekçesi verilebilir. Emekli maaşı dilekçe tarihinden itibaren bağlanır ve ilk aylıklar toplu halde alınır.
2008 Sonrasında Engelli Emekliliği Değişti
Engellilerin erken emeklilik koşulları 2008 yılında yapılan sosyal güvenlik reformu sonrasında değişti. Başka bir deyişle, işe girişi yeni olanlar yeni Kanuna tabi. 01.10.2008 tarihi sonrasında ilk kez işe girenlerden sigortalı olmadan önce de en az % 60 oranında engelli olanlar maluliyet aylığından yararlanamaz. Zira maluliyet ancak sigortalı olduktan sonra özürlü hale gelenlere geçerlidir.
Özürlü koşullarıyla en az 15 yıldan beri sigortalı olan ve en az 3960 gün primi bulunan kişiler yaşa bağlı olmadan emekli olur.
Öte yandan engellilik oranı;
- Yüzde 50 ile 59 arasında olan, en az 16 yıl sigortalılık süresi ve 4320 gün ile;
- Yüzde 40 ile 49 arasında olan ise, en az 18 yıl sigortalılık süresi ve 4680 gün ile,
Yaşa bulmadan emekli olur.
Ancak, 5510 sayılı Kanunun geçici maddelerinin kademelendirme yapmış olduğundan, bu şartlara 01.01.2015ten sonra işe girecek engellilerin tabi olacağını belirtelim. Bu kişiler daha az gün ve sigortalılık süresiyle emekli olabilmektedir.
Vergi İndirim Belgesi Almak Şart
Özürlü emeklilik koşullarından faydalanabilmenin temel bir şartı kişinin vergi indirim belgesi almasıdır.
Maliye Bakanlığının işyerinizin bulunduğu ya da son hizmetinizin geçtiği vergi dairesine vergi indirim belgesi almak için başvurmak gerekir. Vergi dairesi sizi hastaneye sevk eder, rapor alırsınız. Söz konusu bu raporda engellilik oranınız da tespit edilir. Bu rapor daha sonra Merkez Sağlık Kurulunca onaylanır.
Buna göre engellinin Merkez Sağlık Kurulunca tespit edilen çalışma gücü kayıp oranının,
En az% 80'ini kaybetmiş bulunan kişiler birinci derece,
En az % 60'ını kaybetmiş bulunan kişiler ikinci derece,
En az % 40'ını kaybetmiş bulunan kişiler üçüncü derece engelli sayılmakta ve durumuna göre artan oranlarda gelir vergisi indirimi kazanmaktadır.
Özürlülük Raporunu SGK Onaylamalı
Burada altı çizilmesi gereken bir başka husus vergi indirim belgesi almak için kullandığınız doktor raporu ile emekli olmanızı sağlayacak sağlık raporunun farklı olması. Gerek özürlü gerekse de maluliyetten emekli olmak isteyenlerin çalışma gücü kayıpları SGK tarafından yapılacak sevk sonucu yetkilendirilen hastanelerden alınmalıdır. Ancak süreç burada bitmez. Buradan alınacak rapor ve dayanağı belgeler SGK Sağlık Kurulu tarafından onaylanması gerekir.
Önemli olan rapordaki özürlülük oranı değil, SGKnın vereceği özürlülük oranıdır. Bu oran bazen rapordakinden az çıkar bazen de fazla. Erken emeklilik koşulları SGK tarafından belirlenen engel oranına göre tespit edilir.